In april 2020 ben ik gestart met Daily drawings. Elke dag een concentratie op papier in klein formaat. Een weerslag van een eerdere ontmoeting, een ervaring, een gedachte in verschillende technieken.
#123 Vogelman
Daily Drawings 3, #201-#300, presentatie tijdens Groot Rotterdams Atelier Weekend, september 2022
Daily Drawings 2, #101-#200 presentatie in eigen woon/werk pand in Spangen, Rotterdam tijdens lockdown, Juni 2021
Daily Drawings 1 #001-#100, presentatie in eigen woon/werk pand in Spangen Rotterdam tijdens lockdown november 2020
The Blinded Bird, door Ida Jager 2021
Who hath charity? This bird.
Who suffereth long and is kind,
Is not provoked, though blind
And alive ensepulchred?
Who hopeth, endureth all things?
Who thinketh no evil, but sings?
Who is divine? This bird.
Thomas Hardy
Het dier betekent alles voor beeldend kunstenaar Mirjam Somers (1971). Het engagement tussen dier en mens, hun lotsverbondenheid en hun beider bestaansrecht zijn onlosmakelijk verbonden met haar kunstenaarschap. Ooit waren mens en dier elkanders gelijke en deelden ze op rechtvaardige wijze dezelfde ruimte. Maar geleidelijk aan veranderde er iets in die natuurlijke positionering. De mens wierp zich op als heer en meester over de schepping: dier en natuur werden onderworpen aan zijn dadendrang. Hij zwaaide vanuit zijn hoge mate van zelfbewustzijn de scepter zodanig hardhandig, dat er voor het dier nauwelijks meer vluchtroutes overbleven. Verdreven uit ontboste jungles, doodgereden langs snelwegen, beroofd van hun ivoren hoorns, tentoongesteld in afgerasterde dierentuinen of samengeperst in ligboxenstallen. De aloude symbiose tussen beide aardlingen werd stilaan verstoord. Het ravijn tussen dier en mens verdiepte zich en op een dag stonden ze verweesd tegenover elkaar, als gemankeerde zielsverwanten in afgebakende werelden. Ongenaakbaarder had de relatie tussen deze zoogdieren, die elkaar in essentie zo goed aanvoelen, niet kunnen eindigen. Het dier is diep onrecht berokkend en leeft sindsdien in wezen in onmin met de medemens.
Mirjam Somers werd van jongs af aan gepijnigd door deze dieronvriendelijke houding van de mens. Ze wilde op de barricades voor ‘de ontmenselijking’ van het dier. En dat deed ze ook, met dien verstande dat haar barricade er anders uitziet dan de doorgaans obstructieve wegversperringen.
Somers’ ‘strijdtoneel’ heet kortweg Daily Drawings, een dagelijks terugkerend ritueel waarbij aquarelpapier van A4formaat, penselen, acrylverf, houtskool, kleurpotloden, pastelkrijt en retoucheerverf de basisingrediënten vormen. Gedisciplineerd verschanst zij zich na een ochtendwandeling in de beslotenheid van haar atelier, waar de cadans van muziek nooit afwezig is. En met de eerste streken en vegen op papier gaat elke dag een nieuwe reis van start, beïnvloed door haar eigen gemoedstoestand en beelden die zij uit haar fotoarchief en historische familiealbums opdiept of uit krantenartikelen haalt. Een waarachtig avontuur, omdat van te voren niet vaststaat hoe het parcours zijn verloop krijgt. Het resultaat is een aaneenschakeling van exploraties die, dat staat buiten kijf, niet zelden uitmonden in door de ziel snijdende scènes, soms met een onthutsend horror-gehalte.
Zoals de pandemie de wereld sinds maart 2020 in haar greep heeft, lijken de kleinformaat eenakters de kijker stuk voor stuk bij de kraag te willen grijpen. Ontreddering, vervreemding, onbehagen of vermomming zijn hun deel. Gemuilkorfde dieren en gemaskerde gedaantes in witte pakken vormen een terugkerend thema. Ze lijken verankerd in hun eigen slagschaduw, gestold in een terra incognita, waaraan geen ontsnapping mogelijk is. Af en toe weten ze zich ingebed in summiere tekstjes, die niet per se een verhaallijn uitstippelen, maar eerder fungeren als fluisteringen op de achtergrond. Daily Drawings ging in de lente van 2020 van start en is inmiddels uitgegroeid tot 200 visuele dagboekfragmenten: minuscule universums zonder noemenswaardige context. Ze confronteren ons met een gekerkerde tijd waarin de nacht voorgoed lijkt te zijn ingedaald en ons aangeharkte leven op losse schroeven is komen te staan. In de registraties zijn mens en dier soms met elkaar versmolten tot tussenwezens: boven de schouders van de mens balanceert een kraaienhoofd of het menselijke gelaat heeft plaatsgemaakt voor een konijnensnuit met hangende flaporen. Alsof Somers de breuk tussen de homo sapiens en zijn dierlijke evenknie wil helen, opdat de verwevenheid van weleer terugkeert. Alsof ze wil zeggen: verzoening is nog mogelijk, zoals in het verstilde onderonsje tussen een reiger en een clown aan de oever van de Schie.
In haar blikveld doemen bij tussenpozen mildere momenten op: een pootjes gevende hond die wordt verrast door een roodborstje of een aap die met een sneeuwpopje speelt. Of ze schuift bloedrode kersen onder haar vergrootglas, indachtig de kersentuin van haar grootmoeder. Hoe vreugdevol was het destijds om kersenpitten te kunnen spugen!
Daily Drawings zijn iconen van een tijdspanne waarin existentiële bespiegelingen ons overrompelen, een tijd om bij stil te staan en een tijd om verloren te laten gaan. Urgentie is het trefwoord voor deze stillevens. Ze rijgen zich aaneen als filmscènes in een lange verontrustende film, waarin stiltes en sirenes elkaar afwisselen.
Click for English
Who hath charity? This bird.
Who suffereth long and is kind,
Is not provoked, though blind
And alive ensepulchred?
Who hopeth, endureth all things?
Who thinketh no evil, but sings?
Who is divine? This bird.
Thomas Hardy
Animals mean everything to the artist Mirjam Somers (1971). The connection between animals and people, the bonds of fate that bind them together and their mutual right to existence are linked indissolubly in her art. Long ago, men and animals were like one another and shared the earth fairly together. But gradually a change in this natural relationship came about. Man thrust himself into the role of lord and master of creation; animals and nature became subject to the force of his actions. So overweening was his self-confidence and so hard his rule, that animals were scarcely left any place of escape. They were driven out of jungles by deforestation, run over and left for dead along highways, robbed of their horns for ivory, shown off behind railings in zoos or jammed together in cattle pens. In due course the age-old symbiosis between these two sharers of the earth became eroded. So deep did the chasm grow between animals and men that in time they came to seem like kindred spirits who have drawn away into totally separate worlds. The relation between these mammals, who might really co-exist so well, could hardly have ended in their growing further apart. Animals have suffered a big injustice; at heart they live now in discord with their fellow-creature, man.
Since childhood onwards, Mirjam Somers has found this unfriendly attitude of men towards beasts distressing. She wanted to go to the barricades for the ‘dehumanization’ of animals. She did so in her own way; her barricade would not be the usual obstructive type of road-block. Somers gave her scene of battle the simple name of Daily Drawings, a ritual repeated each day on A4 watercolour paper, using brushes, acrylic paint, charcoal, coloured pencils, pastel crayons and retouching tones as the basic ingredients. After a morning walk, she closets herself firmly in the fortress of her studio, always with the cadence of music for company. With the first lines and strokes on paper she starts on a new journey every day, under the influence of her own state of mind and of pictures which she digs out from her photo collection, from old family albums, or from newspaper articles. A genuine adventure, since it’s not clear in advance how her journey will develop. The result is a sequence of explorations that often end in undeniably heart-wrenching images, sometimes with an ingredient of distress or horror.
Like the pandemic that has gripped the world since March 2020, these single, small-format scenes seem to want to take the viewer by the throat, one by one. Disarray, alienation, discomfort or concealment are ever-present. Muzzled beasts and masked figures in white are a recurring theme. They seem trapped within the shadow they cast, fixed in a terra incognita from which there is no escape. Sometimes they are enclosed in short texts. These set out no special storyline. They seem to function instead like whisperings in the background.
Starting in the Spring of 2020, Daily Drawings has expanded thus far to 200 fragments from a visual diary: tiny universes with no context to speak of. They confront us with a period of imprisonment in which it seems to be permanently night and the steadiness of our lives has become completely unsettled. Man and beast in these pictures have sometimes been fused together in an in-between state of existence: a crow’s head balances on top of one man’s shoulders, while the face of another man makes way for the snout and drooping ears of a rabbit. It’s as if Somers is trying to heal the fissure between homo sapiens and his animal counterparts and restore the old interconnection between them. As if she wished to say: reconciliation is still possible – as shown, for example, in one quiet exchange between a heron and a clown on the banks of the Schie.
At intervals, gentler moments slip into her field of vision: a dog stretches out its paw and is surprised by a robin, or an ape plays with a small snowman. Or she places bright-red cherries under her magnifying glass, remembering her grandmother’s cherry orchard. What fun in those days to spit out the cherry stones!
Daily Drawings are icons of a time when reflections on our existence have overwhelmed us, a time to be still, and a time to let go. The word that is the key to these still-lives is urgency. They thread together like scenes from a long and disturbing film, filled with the alternation of silences and the sound of sirens.
Ida Jager
Translation Andrew Saint
